مواد غذایی مختلف در قرآن کریم

        قرآن کریم از مواد غذایی مختلفی نام می برد.این مطلب ضمن اینکه گویای نعمت های فراوان خدای متعال بر انسان و وم سپاسگزاری اوست،بیان می کند که برای تامین عناصر مختلف مورد نیاز بدن باید از غذاهای مختلف سود برد.نکته جالب توجه این است که قرآن کریم از همان ابتدای تولد و کودکی به موضوع تغذیه انسان توجه کرده و به شیر مادر که بهترین و کامل ترین غذا برای نوزاد و کودک است توصیه فرموده است: وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَة»مادرانی که می ‏خواهند شیردادن را به فرزندان خود کامل سازند، دو سال تمام شیرشان بدهند (بقره/223).بعداز سپری شدن این دوران نیز از مواد غذایی دیگر سخن به میان آورده است.در یک سخن از دانه ها نموده :» وَ آیَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا فَمِنْهُ یَأْکُلُونَ » (یس/33).و در جای دیگر صحبت از عسل نموده و آنرا برای مردم مایه شفاء و درمان می داند: .یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ.» از شکم او شرابی رنگارنگ بیرون مى‏آید که شفای مردم در آن است‏ (نحل/69).شیر گوارا و سودمند را نیز از یاد نبرده و به زیبایی از آن یاد کرده است:وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقِیکُمْ مِمَّا فِی بُطُونِهِ مِنْ بَیْنِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَبَناً خالِصاً سائِغاً لِلشَّارِبِینَ.» (نحل/66) براى شما در چارپایان پندی است. از شیر خالصی که از شکمشان، از میان سرگین و خون بیرون مى‏آید سیرابتان میکنیم. شیری که به کام نوشندگانش گواراست‏.می دانیم که گوشت های مختلف از مهم ترین منابع غذایی انسان به شمار می روند.در قرآن کریم هم به گوشت قرمز اشاره شده: وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها لَکُمْ فِیها دِفْ‏ءٌ وَ مَنافِعُ وَ مِنْها تَأْکُلُونَ »( نحل/5) و چارپایان را برای شما آفرید، در آنها برای شما [وسیله‏] گرمی و سودهایی است، و از آنها می‏خورید ، هم از گوشت سفید سخن رفته است.در آیات 14 سوره نحل و 12 سوره فاطر به گوشت ماهی و اینکه انسان به صورت تازه آن را از آب صید می کند اشاره فرموده است:وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا.» (نحل/14 و اوست کسی که دریا را مسخّر گردانید تا از آن گوشت تازه بخورید)، گوشت پرندگان را نیز در زمره غذاها و نعمت های بهشتی ذکر فرموده است:وَ لَحْمِ طَیْرٍ مِمَّا یَشْتَهُونَ.» ( واقعه/21)و از گوشت پرنده هر چه بخواهند.

          با دقت نظر در مواد غذایی ذکر شده،مشخص می شود که قرآن از گروه های مختلف مواد غذایی نام برده و به نوعی جامع و کامل بودن برنامه غذایی را مورد اشاره و تاکید قرار داده است.علاوه بر این اشاره به برخی مواد غذایی مانند عسل» حکایت از اهمیت،خواص و تاثیر فراوان این ماده غذایی و دارویی اعجاز آمیز دارد.

     امام رضا- علیه السلام- در رساله الذهبیه به بهره گیری از غذای مختلف دستور فرموده اند (امام رضا (ع)،طب‏الرضا(ع)، ص15).امروزه نیز دانشمندان معتقدند برای تامین سلامتی باید از همه مواد غذایی بهره برد (تد ویلسون و نورمن .جی تمپل، نقش نوشیدنی ها در تغذیه و سلامت، ص60)  پیامبر اکرم-صلی الله علیه و آله- هر غذایی می خورد به خدای متعال عرض می کرد به این غذا برکت بده و بهتر از آن را روزی ما کن! مگر در مورد شیر که عرض می کرد:خدایا  شیر را برای ما برکت ده و از آن بیش از این روزی ما گردان! »(کلینی، الکافی ،ج6 ،ص336).آن حضرت چیزی جز شیر را جایگزین آب و غذا(هردو) نمی دانستند.( مستغفری،همان، ص25). جایگاه برنج را در میان غذاها جایگاه بزرگ و سرور قوم نسبت به سایر مردم می دانست ( همان، ص 24).امام صادق-علیه السلام- می فرماید: نِعْمَ الطَّعَامُ الْأَرُزُّ وَ إِنَّا لَنُدَاوِی بِهِ مَرْضَانَا»(کلینی، الکافی،ج 6 ،ص 342).پیامبر اسلام در مورد گوشت می فرمود: اللَّحْمُ سَیِّدُ الطَّعَامِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ» گوشت بهترین سرور غذاها در دنیا و آخرت است( همان، ج  6 ،ص  308).امام صادق-علیه السلام- نیز در این مورد فرموده اند:وَ مَنْ تَرَکَ اللَّحْمَ أَرْبَعِینَ یَوْماً سَاءَ خُلُقُهُ . » هر کس به مدت چهل روز گوشت نخورد،بد اخلاق می شود(همان، ج  6 ،ص، 309)امام هفتم-علیه السلام- می فرمود:بر شما باد خوردن ماهی»( همان، ج6 ،ص 323).در مورد استفاده از عسل در برنامه نیز از جانب آن بزرگواران توصیه های فراوانی شده است.پیامبر اسلام-صلی الله علیه و آله- می فرماید: من أراد الحفظ فیأکل العسل. » (همان،ص 26)هر کس می خواهد در مقابل بیماریها ایمن باشد،عسل بخورد.امام موسی بن جعفر-علیه السلام- فرموده است: مَا اسْتَشْفَى مَرِیضٌ بِمِثْلِ الْعَسَل. »(کلینی، همان، ج 6 ،ص332 ).هیچ چیز مانند عسل مایه درمان مریض نیست.

     در ادامه، به عنوان نمونه ،به خواص علمی یک مورد از مواد غذایی  اشاره شده در قرآن می پردازیم:

شیر:  با اینکه علم تغذیه،در قالب شکل جدید خود، از قرن بیستم ، ظهور یافته،ولی به سرعت پی به ارزش غذایی شیر برده است (تد ویلسون و نورمن .جی. تمپل، نقش نوشیدنی ها در تغذیه و سلامت، ص  205 ).شیر مادر مواد غذایی لازم برای رشد نوزاد را به همراه داشته و از مواد مغذی متراکم تشکیل شده است. (رابرت جی. جنسن،راهنمای ترکیبات شیر،ص2 ) .

      چربی موجود در شیر تامین کننده انرژی و اسید های چرب ضروری بدن است.علاوه بر این، چربی شیر حامل ویتامین های حل شونده در چربی^[1]  ،یعنی ویتامینهای  A ،B ،C و K  ،همچنین چندین مولفه ارتقاء دهنده سلامت همچون اسید لینولئیک مزدوج (^[2]CLA) ،اسفینگومیلین^[3]   و اسید میریستیک^[4] می باشد.شیر و فراورده های لبنی منبع مهم چندین ویتامین و مواد معدنی هستند.ویتامین A موجود در شیر نقش کلیدی بر روی تامین سلامت قوه بینایی ، تمایز سلولی^[5] و  مقاومت بدن در برابر بیماریها دارد. شیر همچنین محتوی ویتامین D است و به همین خاطر به جذب کلسیم و فسفر در روده بزرگ کمک کرده و برای حفظ سلامت استخوان بندی بدن ضروری است.علاوه بر اینکه شیر حاوی ویتامین های حل شونده در چربی است،در برگیرنده ویتامین های حل شونده در آب ^[6]  مانند  ریبوفلاوین( B2)  ،B12 و B6 نیز  می باشد (تد ویلسون و نورمن .جی تمپل ، همان،صص 207-208). شیر منبع اصلی کلسیم و فسفر بوده و مواد معدنی ارزشمند دیگری چون منیزیم،روی،مس و پتاسیم نیز در آن یافت می شود (همان، ص 208؛ رابرت جی. جنسن همان، ص 583).هر کدام از این عناصر سلامت استخوان بندی و سلامت عمومی بدن را تامین می کنند. همچنین پتاسیم و منیزیم در تنظیم فشار خون بسیار موثر است(تد ویلسون و نورمن .جی تمپل ، همان، ص 208).